Titaniku i politikës shqiptare

Disa mendimtarë të mëdhenj e kanë përkufizuar termin e politikës në
logjikën e pushtetit (Lasswell: politika si “ kush përfiton diçka, kur
dhe si”); (Weber: politika si “përdorimi monopolist i detyrimit të
legjitimuar”); (Makiaveli: “të qeverisësh do të thotë të bësh të
besosh”); (De Gasperi: “politikë do të thotë realizim”).
Politika
është zgjidhja e konflikteve mes njerëzve; është procesi që shoqëria
përcakton në mënyrë autoritare lidhjen e burimeve dhe vlerave; është
procesi që merren vendimet ose modifikohen programet politike dhe
strategjitë e aksionit; është ushtrimi i pushtetit dhe influencës.
Për politikën, metafora më shumë e frekuentuar kanë qenë “qeveria e
anijes”. Një anije mbi të gjitha është e përbërë nga një kolektivitet
(të punësuarit), që duke lundruar gjithmonë së bashku, ndodhen në një
far mase të izoluar nga pjesa tjetër e botës (identiteti i veçantë i
tyre), por që kanë fatin e përbashkët të lundruesit.
Ky
kolektivitet që të udhëtoj drejt destinacionit të dëshiruar ka nevojë
të drejtohet nga një timon. Nga kjo rrjedh që lundruesit duhet edhe të
organizohen, sipas ndarjes së detyrave (kush bën dhe çfarë) dhe sipas
një nivelit hierarkik të autoritetit (kush mban timonin ka nevojë për
më shumë pushtet se sa të tjerët).
Gjithashtu, është pothuajse e
paevitueshme që mes lundruesve të lind ndonjë diferencë vlerësimi, afro
gjysma e lundrimit dhe zgjedhja e rrugës ose afro organizimit të
detyrave që duhet të kryhen mbi anije ose afro mijëra gjëra të tjera
pak a shumë të rëndësishme për fatin e anijes (formimi i grupeve
konkurrues, lindja e ndonjë konflikti mes të njëjtëve, kompozimi i
konflikteve të njëjta).
Siç e shikojmë metafora e politikës si
“qeverisja e anijes” përmban një pjesë të madhe të aspekteve që janë
thelbësore për të ilustruar edhe elementet kryesor të politikës.
Kolektiviteti ashtu si edhe polisi (“qyteti” i grekëve), timoni si
pushtet për/mbi kolektivitetin, bashkëprania e konfliktit dhe
bashkëpunimit, bashkëprania e komandimit dhe konsensusit, ekzistenca e
vetë principit sovranitet (rrjedh nga fakti që mbi përcaktimin e
trajektores së anijes askush nuk mund të ketë më shumë pushtet se ai që
kontrollon timonin).
Në rrjedhën e kohës metafora politike e anijes
ka takuar një përdorim shumë të frekuentuar, duke filluar pikërisht nga
mendimtarët e mëdhenj grek dhe romak; (Platoni: “anija e çmendurive”,
ku ekuipazhi kalon kohën në një pavdekësi alternimi kacafytjesh dhe
zdërhalljes, pa arritur asnjëherë të jap një timonier me të vërtet
ekspert të kohës, stinëve, të qiellit, të yjeve, të erës dhe të
gjithçkaje që varet për të ndjekur anija trajektoren e dëshiruar);
(Ciceroni: “ unë që kisha qeverisur anijen e shtetit në mesin e detit
me mot të keq dhe e kisha sjellë shëndosh në port”) .
Qeveria, na
paraqitet si një bashkësi vendimesh që janë përvetësuar në përcaktimin
e drejtpërdrejtë të anëtarëve në veçanti, por që kolektivizohen,
përderisa janë të kërkuar nga një pushtet i përbashkët. Qeveria e
polisit si: një përdorim i përbashkët dhe i kolektivizuar i ndonjë
timoni që drejton anijen kolektive në tërësi.
Në historinë e
njeriut politika ka qenë përfaqësuar edhe nga shumë metafora të tjera.
Në veçanti janë, ajo e shtetit si një familje, ajo e shoqërisë si një
“trup njerëzor”, ajo e kalit si simbol i pushtetit dhe i popullit që
duhet drejtuar.
Elementi i parë i çdo forme qeverie është
qartësisht e përfaqësuar nga koncepti i autoritetit, në kuptimin e tij
origjinal “ nuk besoj se pikërisht një është i madh, kur ai më bën të
ndjehem i vogël” citonte një shkrimtar francez i shtatëqindtës.
Autoritet do të thotë të jesh i zoti që ti bësh të qeverisurit të
pranojnë pushtetin. A mund të jetë forca dhe dhuna faktor që mund të
bëjnë të mundur diçka të tillë, për ti bindur të qeverisurit të
pranojnë pushtetin?
Talleyrand citon se me bajoneta mund të bëhet gjithçka, përjashtuar faktin që nuk mund të ulesh sipër tyre.
Ndërsa Hannah Arendt thekson se: “dhuna për nga natyra instrumentale;
si të gjithë mjetet, ka gjithmonë nevojë për një orientim dhe
justifikim, për arritur qëllimin... pushteti nuk ka nevojë për
justifikim, ajo për çfarë ka nevojë është legjitimiteti.
Element
tjetër i rëndësishëm është përfaqësuar nga “urdhri” që duhet të
karakterizoj vetë vendimet kolektive. L’imperium nga latinët na kujton
se qeveria për të qenë e tillë, nuk duhet të flasë ... kot, por duhet
ta dëgjojnë dhe ti binden. Vendimet kolektive që ajo ndërmerr duhet të
prodhojnë efekte reale për kolektivitetin që herë pas herë janë të
interesuar.
Elementi më i rëndësishëm që karakterizon dimensionin
politik është ndërtuar nga principi i sovranitetit. Jean Bodin, filozof
francez, në pesëqindtën teorizon i pari kuptimin teknik të fjalës që e
përcakton si ekspresion cum summa potestate gubernatio; sot mund të
themi, kapaciteti i qeverisjes pa ju përgjigjur asnjë fuqie superiore.
Lasswell dhe Kaplan e përcaktojnë sovranitetin si “niveli më i lartë i
autoritetit”.
Nga këto që pohuam deri tani, politika kuptohet si
bashkësi aktivitetesh që janë të rëndësishme për të “qeverisur një
qytet” dhe prezantohet nga gjashtë element thelbësor: ekzistenca e një
grupi me persona (polis), brenda të cilit disa vendime rrjedhin nga
anëtarë të veçantë të grupit të kërkuar në formën e “pushtetit
kolektiv” (vendime kolektive); ekzistenca e marrëdhënieve mes atyre që
qeverisin dhe atyre që janë të qeverisur që karakterizohen nga një
raport i “independencës së pranuar” (autoritet) drejt të qeverisurve,
mbi bazën e ndonjë principi dhe të ndonjë procesi legjitim; fakti që
këto vendime të tipit kolektiv janë , në radhë të parë, të mbushura me
sovranitet dhe, në radhë të dytë, konkretisht të vendosura nga
qeverisësit.
Këtë parantezë në karakterin e përgjithshëm teorik që
shpjegon konceptin e politikës, e bëra për të analizuar aktualisht
“anijen shqiptare”.
Në çfarë gjendje ndodhet ajo tani? Çfarë
orientimi do të ketë në të ardhmen? A do të arrij të ankorohet në breg
shëndosh e mirë sipas orientimit të dëshiruar?
Anijen e politikës
shqiptare do e quaj “Titaniku shqiptar”, sepse ajo po lundron tamam si
“Titaniku” i vërtetë, në ujerat e ftohta dhe në natën pa hënë.
Titaniku shqiptar është i përbërë nga një kolektivitet, ku me të
vërtetë të gjithë kanë fatin e përbashkët të lundruesit, por që janë të
izoluar nga pjesa tjetër e realitetit, sepse nuk njohin asnjë realitet
tjetër përveç të tyrin.
Timoni i Titanikut shqiptar është në duart
e personave që janë mospërfillës ndaj kolektivitetit, sepse nuk
pranojnë as gabime dhe as këshilla, duke e çuar anijen drejtë
ajsbergëve të mëdhenj dhe të rrezikshëm që mund të rrezikojnë edhe
fundosjen e saj.
Pra, mund të themi se këto lloj timonierësh nuk
janë ekspert të qiellit, të yjeve, të erës dhe të gjithçkaje që
nevojitet për të ndjekur trajektoren e drejtë dhe të dëshiruar. Këta
timonierë që kanë në dorë fatin e vetë Titanikut shqiptar, nuk janë në
gjendje të premtojmë se: do të sfidojmë të gjitha stuhitë bashkë me
kohën e keqe për të arritur shëndoshë në breg.
Autoriteti i këtyre
timonierëve shqiptar siç kemi mësuar nga historia ka ardhur me
bajoneta, por që deri më sot asnjëri nga ata nuk është ulur sipër tyre.
Këta timonierë e kanë ushtruar pushtetin, përmes dhunës së justifikuar,
duke premtuar demokracinë e ëndërruar ndër vite. Ato legjitimitetin e
pushtetit e kanë bërë përmes forcës legale të fshehur në petkun e
egoizmit personal të sëmurë me virusin e pavdekësisë dhe madhështisë
universale.
Urdhrat e tyre kolektivi i ka pranuar dhe ju është
bindur, sepse kanë qenë të instrumentalizuara me mashtrimin e shpresës
dhe ushtrimit të forcës së pushtetit në mënyrë të ekzagjeruar. Këta
urdhra kanë pasur edhe efekte reale mbi kolektivitetin, por nuk kanë
pasur si finalitet nevojat dhe problemet e kolektivitetit, që është
instrumentalizuar nga timonierët, për të ruajtur të pa prekshëm vendet
e tyre të drejtimit, për të kënaqur egot personale edhe pse ndoshta
kanë qenë totalisht në kundërshtim me interesin e përbashkët.
Këto
vendime të interesit personal që ekzekutohen mbi kolektivitetin, i cili
nuk ka të drejtë as konsultuese, janë të natyrës sovrane, por jo në
shërbim të sovranitet.
Nëse analizojmë se si është i ndarë
kolektiviteti i anijes që ndodhet poshtë sallës drejtuese? Ajo është e
ndarë në tre shtresa shoqërore që korrespondojnë përkatësisht në tre
katet e anije.
Fill poshtë kupolës drejtuese janë personat e
mirinformuar për politikën, që e përdorin atë për të pasur privilegje.
Kjo kategori është e pakët në numër, por që zotëron ambientet më
luksoze të anijes dhe në dorë ka forcën e parasë. Ato janë sponsor të
personave që pranojnë kontratat e tyre për të realizuar egot e tyre
personale, pa pasur ideale pozitive për kolektivitetin.
Interesimi
i tyre për politikën është i lidhur me interesat e tyre të karakterit
individual dhe lidhja e tyre me politikën funksionon për aq kohë, sa
sponsorizimet e tyre janë të domosdoshme dhe të respektueshme.
Ndërsa një kat më poshtë janë njerëzit e thjeshtë që janë “viktima” të
politikave të gabuara, që në një mënyrë apo tjetër politikën e pranojnë
si de fakto, por nuk kanë në dorë asnjë instrument influence në
vendimmarrjet e karakterit kolektiv. Pothuajse të gjithë personat kësaj
kategorie shprehen se nuk janë të interesuar për politikën dhe se nuk
merren me politikë. Atëherë lind pyetja a është e shmangshme politika?
Thomas Mann, thekson se: “nuk është e vërtetë, kur sot njeriu deklaron
se nuk merrem me politikë. Deklarata e tij duket më shumë si egoiste, e
huaja nga bota, por edhe si një auto gënjeshtër. Një deklaratë e tillë
rivlerëson një injorancë jo shumë intelektuale se sa morale. Sot poshtë
çdo forme politike prezantohet problemi i vetë njeriut”.
Aristoteli
citon se “ njerëzit vendosin të ecin së bashku në pamje të ndonjë
avantazhi të veçantë dhe në qëllimin e prokurimit të ndonjë objekti për
vetë ekzistencën”; dhe shoqata politike është krijuar përmes një
procesi të kësaj natyre, “në emër të avantazheve personale që ajo
sjellë.
Politika nuk është gjë tjetër veçse shkëmbimi i komplikuar
mes njerëzve, përmes të cilës njerëzit kërkojnë të marrim në nivel
kolektiv, kënaqësinë e tyre personale. Për këto arsye politika nuk
është dhe nuk duhet të jetë e evitueshme.
Në katin e fundit ndodhin
personat që kanë në dorën peshën me të rëndësishme të anijes,
mekanizmat e motorit që ve në lëvizje të gjithë anijen, por që realisht
nuk kanë asnjë të drejtë pronësie mbi anijen që ato e mbajnë me duart e
tyre në gjendje të mirë lundruese.
Gjendja aktuale e Titanikut
shqiptar nuk është aspak e mirë, sepse kemi krisje dhe çarja të madhe
ndërmjet kateve që ndërtojnë strukturën e kësaj anije. Për këtë arsye
në të ardhmen do të kemi një lëvizje të madhe që mund të karakterizohet
nga dhuna dhe urrejtja dhe do të jetë e pozicionit vertikal nga poshtë
lartë.
Pra, nëse kupola drejtuese do të vazhdoj të veproj në
shërbim të pakicës duke shfrytëzuar kolektivin, pa marrë parasysh aspak
dëshirat dhe nevojat e tyre. Atëherë pjesa tjetër që përbën shumicën në
numër, por pakicën në kompetenca do të filloj të ndërgjegjësohet dhe do
të kërkoj me forma demokratike të dëgjohet, të respektohet dhe të
pyetet për vendimet e karakterit kolektiv nga kupola drejtuese. Nëse
edhe pas këtij sensibilizimi paqësor, kupola do të vazhdoj të mos e
përfill përsëri kolektivin. Atëherë kolektivi do i drejtohet dhunës si
justifikim për të legjitimuar të drejtën.
Me pak fjalë nëse
gjerat do të vazhdojnë të jenë ashtu siç janë dhe nëse nuk do të jetë
një alternim i aprovuar nga poshtë për lartë, jo shumë larg në kohë
mund të kemi lëvizje kaotike dhe me pasoja për të gjithë anijen, që
mund të sjellin timonierë të rinj që do të lundrojnë së bashku me
kolektivin drejtë trajektoreve të dëshiruara.
Përndryshe Titaniku
shqiptarë do të vazhdoj të lundroj në natën pa hënë, ku papritur do të
përplasej me ndonjë ajsberg të madh, që do i shkaktonte një çarje të
thellë dhe të fortë, përmes së cilës do të vërshonin sasi të pafundme
uji derisa ajo do fillonte të fundosej dhe të gllabërohej nga thellësia
oqeanike.