Ëndrra universitare sa afër dhe larg

Sapo u mbyll ky vit akademik për maturantët shqiptar, ku një pjesë e mirë e
tyre tani kanë objektiv kryesor fillimin e jetës universitar,
frekuentimin e auditorëve dhe bibliotekave për të thelluar njohurit e
tyre për profesionet që duan të ushtrojnë në të ardhmen. Të rinjtë e
zonave urbane mund të themi që janë përgatitur gjatë gjithë periudhës
së gjimnazit për të pasur një rezultat maksimal në provat e pranimit
për të hyrë në universitete. Kjo përgatitje konsiston nga një
përgatitje sistematike gjatë katër viteve të gjimnazit, e cila në vitet
e fundit është shoqëruar edhe me frekuentimin e kurseve private në
lëndë të veçanta që mund të korrespondojnë me orientimin e programit
universitar që kanë dëshirë të ndjekin. Po në zonat e thella veriore
kush është panorama që na ofrohet në objektivin tonë? Panorama është aq
shumë e trishtueshme sa duhet të alarmohemi, sepse sistemi arsimor në
këto zona është në një degradim të thellë. Në vitet e fundit mund të
themi me siguri, e cila në çdo moment mund të jetë e verifikueshme, që
prodhohet një numër në rritje analfabetësh dhe injorantësh. Me pak
fjalë nëse vazhdohet kështu shumë shpejt këto zona të Shqipërisë do i
gllabëroj jo vetëm mjerimi që gjithmonë ka qenë i pranishëm, por edhe
injoranca. Në shumë zona të thella të Shqipërisë, shkollat ku mund të
mësohet mungojnë fare ose janë me orë të tëra larg, ku mungesa e
infrastrukturës rrugore, e mjeteve të transportit bëjnë që frekuentimi
i orëve të mësimit të mbetet më shumë në ëndrrat e nxënësve, se sa në
realitetin e përditshëm të tyre. Kjo situatë e krijuar ka detyruar
shumë fëmijë arsimdashës që edhe pse e kanë shumë në zemër shkollën, ta
braktisën atë duke mbetur të lënduar thellë në shpirtin e tyre të
brishtë dhe të pafajshëm. Megjithatë disa të tjerë të nxitur edhe nga
prindërit e tyre si dhe nga dëshira e tyre personale vendosin të
sakrifikojnë orë të tëra rruge në këmbe, duke sfiduar kushtet klimatike
dhe gjeografike malore me qëllimin e vetëm që një ditë të arrijnë të
realizojnë ëndrrat e tyre profesionale dhe akademike. Problemet dhe
hallet e tyre nuk mbarojnë kurrë, edhe pse mes mundimeve që shkojnë
jashtë logjikës së perceptimit në kohërat moderne, arrijnë të vazhdojnë
dhe të mbarojnë studimin e mesëm, i cili është i karakterizuar nga një
nivel pedagogjik jo vetëm që le për të dëshiruar, por është edhe
qesharak me komponentët e tij akademik. Mjafton të përmendim që në një
pjesë të konsiderueshme të shkollave të mesme në zonat veriore të
Shqipëri kemi pseudomësues pa arsimim përkatës që japin mësim dhe që
marrin përgjegjësitë mbi supe për të përgatitur brezin e ardhshëm. Nuk
mungojnë rastet, ku dikush që pak vite më parë ka mbaruar me nota
kaluese shkollën e mesme dhe tani jep mësim po në gjimnaz. Kemi edhe
raste të tjera, ku ndonjë mësues me arsim përkatës nuk ka përgjegjësi
për profesionin dhe funksionin që ka, ku me papërgjegjshmërinë më të
madhe e kalon kohën duke pirë raki në bar se sa duke dhënë mësim në
klasë. Kjo është panorama e arsimit që prodhohet në këto zona që çdo
ditë e më shumë largohen nga bota e kulturës moderne, sepse nuk kanë
asgjë të përbashkët me bashkëmoshatarët e tyre në botë, për veç faktit
që kanë ardhur në këtë botë dhe janë qenie që luftojnë mes shpresës dhe
dëshpërimit për të konsumuar vitet e jetës që ju ka dhuruar zoti dhe
natyra. Dua të bëj dhe një lidhje krahasuese me sistemin e fundit që ka
aplikuar Ministria e Arsimit për tu pranuar në universitet, të bazuar
në meritë, preferencë dhe realitetin e situatës së nivelit arsimor në
këto zona. Ky sistem në teorinë shpjeguese është mjaft i drejtë, por në
realitetin aplikues në terren do të thoja është një dështim i radhës,
sepse preferenca e shumë nxënësve që përshkruam më sipër kanë pak
shanse të jenë të realizueshme. Pse ndodh kjo? Sepse, si mund të arrij
të marr pikët e nevojshme në provimet e maturës dhe lëndëve me zgjedhje
një nxënës që mësohet nga një pseudomësues më arsim po të mesëm dhe me
mesatare të ulët, apo nga një mësues me arsim përkatës që preferon më
mirë të kaloj kohën në bar duke pirë se sa të bëj detyrën e tij si
mësues që duhet jo vetëm të jetë i pranishëm në klasë, por të
përkushtohet për të dhënë mësim me profesionalizëm të lartë akademik.
Sa mundësi ka një nxënës që sapo ka mbaruar shkollën e mesme në një
degradim të tillë arsimor, të arrij të kaloj me rezultate konkurrente
provimet e hartuara nga profesionalistët e lartë në Tiranë, të cilët pa
marrë parasysh realitetin, mendojnë se edhe këta si shokët e tyre të
shkollave të Tiranës, kanë pasur jo vetëm mësues me nivel të lartë
profesional, por që kanë ndjekur edhe kurse private. Car mund ti thuash
një maturanteje që sapo ka mbaruar maturën dhe qan çdo ditë, sepse ka
marrë katër në provimin e matematikës? Ti e meriton katrën, sepse nuk
ke mësuar, kur në të vërtet ajo gjithmonë ka qenë kërkuese ndaj vetes,
por që mësuesi që i jepte mësimin e matematikës kishte mbaruar vetëm
pak vite më parë shkollën e agronomisë më mesatare të dobët dhe që nuk
kupton asgjë nga lënda e matematikës. Car duhet ti thonë prindërit
vajzës së dëshpëruar që të pushoj së qari? Ti thonë se: ti bija jonë
nuk mund të shkosh në universitet edhe pse gjithmonë ke menduar dhe ke
dashur që një ditë të jesh një studente e zonja. Car përgjigje
argumentuese mund ti jap Ministria e Arsimit? Na vjen keq, por ti nuk
arrite të bëje testin e provimit që kemi hartuar ne në mos përputhje me
realitetin, ku ti je përpjekur të shkollohesh. Apo ti thotë na vjen keq
se ti ke preferenca për të vazhduar shkollën, por nuk ke merita, edhe
pse ne si Ministri nuk kemi bërë asgjë konkrete për të krijuar mundësi
bashkohore mësimdhënëse, ku dhe ti të ndjeheshe e barabarte me fëmijët
e tjerë të privilegjuar në kushte dhe rrethana. Notën katër nuk e
meriton maturantja fatkeqe që ka lindur në një zonë ku mungon gjithçka
që nga mënyra e jetesës deri tek aspiratat e mundshme për një të ardhme
te ndryshme nga ajo që përjeton çdo ditë, por Ministria e Arsimit
bashkë me drejtoritë e saja që nuk ka bërë asgjë në këtë drejtim. Nëse
nuk veprohet shpejt me politika konkrete në këto zona malore në një të
ardhme të afërt do të kemi një realitetit tepër të hidhur, ku injoranca
do të gllabëroj jetën e përditshme shoqërore. Ministria e Arsimimit
duhet të inkurajoj të rinjtë e sapo diplomuar për mësuesi të shkojnë në
këto zona të thella për të dhënë mësim. Ky inkurajim mund të bëhet duke
ju rritur rrogat në bazë të distancave që kryejnë për të shkuar në
shkolla, ku duhet të zhvillojnë orët e mësimit me profesionalizëm të
lartë për të transportuar me dashuri dituritë tek breza e ardhshëm.
Gjithashtu duhet të garantoj mjete të posaçme transporti për mësuesit
dhe nxënësit që t’iu shkurtoj distancat dhe rraskapitjet fizike.
Vendosja e një sistemi të tillë transporti do të rriste dëshirën
arsimdashëse tek fëmijët e këtyre zonave. Çdo reformë që thjeshtë
importohet nga vendet e tjera, por që nuk përshtaten me realitetin tonë
kulturor, ekonomik, dhe social është e destinuar për të dështuar ashtu
siç ka ndodhur deri tani. Reformat nuk duhet të bëhen sipas kriterit
vertikal, por edhe atij horizontal. Kjo do të thotë se nuk mund të
bëjmë reformën universitare të aplikimit dhe atë të zhvillimit sipas
Kartës së Bolonjës, ku nivelet e tjera të arsimit mund të jenë në
nivele gjithmonë e më shumë degraduese si ato që përmendëm më sipër.
Nëse vazhdon të zhvillohet me këtë ritëm situata e papranueshme
arsimore në këto zona, atëherë ëndrrat universitare të maturantes që ka
marrë katër në matematike dhe bashkëmoshatarëve të saj që jetojnë në
një atmosferë të tillë dëshpëruese janë afër sepse i takojnë çdo ditë
në mendjet e tyre në formën e imazheve virtuale, por janë shumë larg në
realitet duke mbetur vetëm ëndrra. Nëse nuk sigurojmë një sistem
arsimor të shëndosh, rrezikojmë të kemi një Rini mediokre dhe për
rrjedhojë një të ardhme dëshpëruese dhe shqetësuese. Rinia përbën të
ardhmen e çdo kombi, nëse ne nuk kujdesimi për të, rrezikojmë të mos të
kemi të ardhme.